Chào bạn,
Vậy là ba ngày xuân cũng đã trôi qua.
Tết năm nay mình không đi đâu mà chỉ loanh quanh ở phố, thăm hỏi gia đình, họ hàng nội ngoại. Mình gặp lại một vài người bạn thân, hầu hết đều đã quen biết nhau gần 20 năm. Đó là những buổi nói chuyện tuyệt đẹp bởi sự mộc mạc, vui tươi, và lấp lánh hy vọng nhưng cũng hết sức thực tế.
Nhiều tình bạn lâu năm thường không còn duy trì được sự đồng điệu nữa, bởi vì cuộc đời dẫn lối cho mỗi người đi theo những ngả đường khác nhau. Nếu may mắn, hai người bạn tìm lại được nhau ở một khúc giao nào đó; bằng không, họ mãi mãi chỉ còn lại những ký ức về nhau. Mà, những ký ức thì như nắm cát trong lòng bàn tay vậy.
Nhưng chúng ta không thể sống mà thiếu bằng hữu và những cộng đồng cho mình cảm giác được thuộc về, được chấp nhận vô điều kiện. Đó là nơi nương náu để ta yên tâm ẩn mình, chờ lột đi lớp da đã cũ để thay một lớp da mới phù hợp với mình hơn. Đó cũng chính là điều mà mình tự hào nhất là đã làm được trong năm 2024: Xây Dựng Cộng Đồng Học Tập Đông Labs.
Trong bài viết tuần này, mình sẽ chia sẻ với bạn về năm 2024 của mình. Mong nó sẽ cho bạn chút ý tưởng và cảm hứng để làm bài tổng kết của riêng bạn.
“Chữ rằng: xuân bất tái lai,
Ngày nay hoa nở, ngày mai hoa tàn.”
Vĩ Thanh 2024
Đây là năm thứ hai tôi làm tổng kết năm một cách bài bản và có ghi chép lại hẳn hoi. Năm ngoái là lần đầu tiên, nên không thể tránh khỏi cảm giác của một cán bộ thanh tra tỉ mỉ soi xét từng chồng hồ sơ tài liệu, nào là email, todo list, ổ đĩa máy tính, học hành, thi đua thế nào, và … quit job ra sao.
Nếu bạn muốn bắt đầu làm tổng kết năm của riêng mình hoặc đã làm rồi nhưng muốn làm lại một cách có trình tự, thì có thể tham khảo template của Đông Labs. Mặc dù nói là tổng kết năm, thì điều này không có nghĩa là phải đợi đến cuối năm mới làm được. Nếu đã lâu rồi bạn không ngồi ngẫm lại đời mình, thì hãy làm điều đó sớm nhất có thể.
Năm 2024 của tôi tưởng thật dài. Nó dài không phải bởi vì nó có nhiều sự kiện mà bởi vì tôi đã dành nhiều thời gian để suy ngẫm về những việc đã diễn ra như một cách để đóng lại một chặng đường học và hành, theo một nguyên lý có tên gọi là học vòng đôi.
Trước hết, cần nói một chút về khái niệm double-loop learning.
Học vòng đôi (double-loop learning), do Chris Argyris phát triển vào những năm 1980s, nhấn mạnh việc học sâu về bản chất của sự việc để có thể giải quyết được vấn đề dựa vào tình huống cá biệt của chính bạn, thay vì bổn cũ soạn lại hoặc bắt chước hay áp dụng một cách giáo điều những chỉ dẫn của người khác.
Nếu như học vòng đơn (single loop learning) là cố gắng giải quyết một vấn đề bằng giải pháp có sẵn mà không lật lại các giả định và nguyên tắc nền tảng, thì học vòng đôi (double-loop learning) là tạo ra một khoảnh khắc tự mình vỡ ra về vấn đề đang nói tới. Vòng lặp đầu tiên là cố làm cho đúng (doing things right), vòng lặp thứ hai là làm cho đúng việc cần (doing the right things) trong hoàn cảnh cụ thể.
Học vòng đôi không hề dễ dàng bởi nó đòi hỏi người học phản tư liên tục, và đối diện với sự kém cỏi của mình thường xuyên nhưng vẫn không nao núng. Năm 2024 là năm mà tôi thực tập kỹ năng này triệt để, khởi động với chuyến trail marathon lần đầu trong đời và kết thúc bằng việc quay lại công việc dạy học.
I. The leap
Từ 2016 đến 2022, công việc của tôi gắn liền với môi trường học thuật truyền thống.
Đây là công việc trong mơ của tôi vào thời điểm ấy. Tôi được trả lương để học những. điều mình yêu và kể về điều đó với những người trẻ hơn. Tuy nhiên, chưa kể đến những thay đổi khách quan trong môi trường làm việc khiến tôi chán nản, bản thân tôi dần cảm thấy không còn động lực để tiếp tục một cuộc chạy đua mà luật chơi ngầm của nó đang vô tình hay hữu ý phản lại chính cái vẻ đẹp đã dấn lối tôi vào con đường nghiên cứu từ ban đầu.
Khi tôi rời trường để thiết kế lại sự nghiệp, tôi nghĩ là mình đã có thể tự do và sáng tạo hơn trong cách tôi sống và làm việc. Tuy nhiên, sự thật là tâm trí tôi vẫn chưa thực sự dám làm chủ con đường sự nghiệp của bản thân. Thay vì ở trong cuộc đua học thuật, giờ đây tôi lại thấy mình mắc kẹt trong một cuộc đua khác của giới khởi nghiệp, với những con số, vòng gọi vốn, và nỗ lực làm hài lòng các bên liên quan - trừ chính tôi. Đó là nửa đầu năm 2023.
II. Value-based business builder
Năm 2024 là một năm bản lề bởi vì đó là năm mà tôi dồn toàn bộ thanh xuân để thực hành những gì tôi đã học và đọc về solopreneurship và các mô hình kinh doanh kiểu mới. Một trong số đó là Concentric Circles.
Many solopreneurs are being indoctrinated by digital marketers who sell them on the idea that they need a sales/marketing “funnel”…You don’t need a funnel for a successful solopreneur business. (George Kao)
Mỗi khi cố gắng nghĩ về các bài viết, workshop, hay các sản phẩm sáng tạo mà tôi từng làm theo cách của chiếc phễu marketing sau các phiên coach với Ngọc, tôi đều cảm thấy ngột ngạt và không thoải mái, nhưng không hiểu tại sao. Cuối cùng, tôi kiên quyết làm theo cách mà mình thấy hợp với mình nhất. Và càng đọc về mô hình vòng tròn đồng tâm và các case studies về solopreneurs trong các lĩnh vực từ viết lách, giáo dục, đến công nghệ phần mềm, tôi có cảm giác rằng cuối cùng thì mình đã tìm được chân ái.
Khác với kinh doanh truyền thống, người khởi nghiệp một mình cần một mô hình marketing và kinh doanh bền vững có cấu trúc vòng tròn đồng tâm thay vì sử dụng phễu marketing. Tôi nhận thấy mô hình vòng tròn đồng tâm này hài hoà với giá trị của mình, cho phép mình làm chủ nhịp độ phát triển của việc kinh doanh, liên tục ưu tiên tập trung vào sản phẩm và khách hàng. Mô hình này cho phép tôi điều hướng kịp thời khi những cách cũ không còn hiệu quả. Tôi vừa có thể tiếp tục tạo ra giá trị cho cộng đồng lớn (ví dụ như chiếc blog hơn 1000 bạn đọc này), vừa có thể giữ những kết nối có ý nghĩa với cộng đồng nhỏ (như là Đông Labs community), và những khách hàng có khả năng chi trả cho các gói coaching 1:1 để có kết nối mật thiết hơn.
Về mặt lý thuyết, mô hình vòng tròn đồng tâm phù hợp với một giả thuyết tâm lý học nổi tiêng có tên gọi là The Social Brain Hypothesis của Robin Dunbar, nhà nhân chủng học và tâm lý học tiến hoá người Anh, được biết đến rộng rãi với nghiên cứu về kích thước nhóm xã hội ở con người và động vật linh trưởng. Ông đưa ra Con số Dunbar (Dunbar’s Number) – một giả thuyết cho rằng con người chỉ có thể duy trì khoảng 150 mối quan hệ xã hội có ý nghĩa. Ông cũng xếp 150 người này thành các vòng tròn đồng tâm từ nhỏ đến lớn dựa trên mức độ thân mật. Càng gần tâm, số lượng mối quan hệ càng ít và chất lượng mối quan hệ càng cao.
III. Community of practice
Về mặt quy mô thì chúng tôi rất khiêm tốn so với nhiều cộng đồng online khác vốn có số lượng thành viên lên đến hàng chục, thậm chí hàng trăm ngàn. Nhưng tôi rất tự hào vì đó là bộ lạc mà mỗi người chúng tôi đều cảm thấy thuộc về. Cộng đồng này đã trở thành nơi mà những tâm hồn đồng điệu kết nối với nhau, vượt qua khoảng cách địa lý và nhiều khác biệt cá nhân khác. Qua hàng trăm giờ coaching 1:1, phỏng vấn, và các học trực tuyến qua Zoom hàng tuần, Đông Labs tưởng như đã trở thành đứa con tinh thần của mỗi thành viên cũng như là của chính tôi.
Đông Labs là nơi mà mỗi thành viên có thể đi vào và kể về một lát cắt trong cuộc đời của mình với một người khác theo cách họ muốn kể, và được lắng nghe, được tôn trọng quyền riêng tư, được là chính mình. Ở đây, chúng mình không kể về những thành tựu lớn lao mà nói về những chiến thắng nhỏ hằng ngày của mỗi người hay những nỗ lực dành dụm một mảnh thời gian cho bản thân từ vòng quay không ngừng của chuỗi ngày chu toàn các bổn phận xã hội. Ở đây, mỗi lần gặp, chúng mình hỏi nhau: “Hôm nay bạn đã sống như thế nào?” hoặc. “Bạn đã ghi chép lại được chút nào chưa?”
IV. Emotion is the root of learning
Năm vừa qua còn là năm mà tôi thực hành một kỹ năng quan trọng: ghi chép cảm xúc.
Trái với quan niệm thông thường, việc học không phải là vấn đề đơn thuần của nhận thức mà còn là vấn đề cảm xúc. (Học mà tôi nói đến là học để trưởng thành, để kiến tạo cuộc đời mình muốn sống, chứ không phải học vì bằng cấp hoặc thăng tiến theo một lộ trình ai đó đã vạch sẵn.)
Quả thật, việc học từ kinh nghiệm không thể tránh khỏi khả năng đối diện với các cảm xúc khó chịu, chẳng hạn như nỗi sợ hoặc nỗi buồn bực trước sự kém cỏi của chính mình. Hai thử thách đầy cảm xúc đầu năm là chuyến chạy bộ địa hình giải VNM Mộc Châu và khoá thiền 10 ngày ở Thủ Đức, đều diễn ra trong tháng một. Trong hai thử thách này, tôi đối diện với hai cảm xúc lần lượt là: sợ hãi và tức giận.
Khi thực hành kỹ năng này, tôi nhận ra rằng cảm xúc ảnh hưởng cực kỳ mạnh mẽ lên hầu hết mọi quyết định lớn nhỏ và cả tâm trạng xung quanh quyết định đó của tôi. Đương nhiên, khi ghi nhật ký cảm xúc thì không có nghĩa là tôi không còn bị cảm xúc chi phối. Điều khác biệt là tôi có thể nhìn thẳng vào cảm xúc của mình sớm nhất có thể mà không chối bỏ, phớt lờ hoặc đè nén.
Nhờ vậy, tôi ra quyết định tốt hơn và dù có quyết định sai, thì tôi có thời gian để sửa chúng và cũng cảm thấy hài lòng hơn với tiến trình ra quyết định của mình.
Một trong những khoá học cho cộng đồng Đông Labs mà tôi tâm đắc nhất là Khoá Ghi Chép Cảm Xúc, tổ chức vào tháng ba. Tình cờ hay hữu duyên mà đây cũng là một khoá học được các thành viên yêu thích nhất trong năm qua (và khiến tôi cười tủm tỉm mỗi lần xem lại recording để làm audit chất lượng khoá học).
Về mặt học hành, tôi đã gạt bỏ (hay đối diện) nỗi sợ để đăng ký học bơi và học lái xe. Kết quả là tôi đã bơi ếch được 250m liên tục, đang luyện bơi sải và lái được 300km đường trường. Tôi quả quyết với lòng rằng trong năm nay sẽ học cho thuần thục hai món này, có bạn đọc làm chứng cho tôi.
V. Dẫn khúc 2025
Năm 2024 đã khép lại với những dấu mốc quan trọng. Trong năm 2025, tôi muốn tiếp tục phát triển Đông Labs trở thành một cộng đồng học tập bền vững, nơi mọi người không chỉ học để hiểu mình mà còn ứng dụng những gì đã học vào để phát triển bản thân và thiết kế cuộc đời mà chúng ta muốn sống.
Về cá nhân, tôi muốn tiếp tục thực hành vòng học đôi qua việc viết hằng ngày, tiếp tục chạy bộ mỗi tuần, xây dựng Đông Labs community, tham gia thêm một hay hai cuộc đua, học bơi và lái xe cho thành thạo, cũng như thử thách bản thân với những trải nghiệm và khoác học mới trong các lĩnh vực mà tôi quan tâm.
Còn bạn thì sao? Năm 2025 của bạn sẽ trông như thế nào?
Nếu bạn chưa từng thử đặt ra những mục tiêu có chủ đích, có lẽ đây là thời điểm thích hợp để bắt đầu. Nếu bạn muốn cùng làm tổng kết năm với một cộng đồng những người đam mê học tập và phát triển bản thân, hãy theo dõi những bài post sắp tới để biết thông tin về các sự kiện và chương trình tại Đông Labs.
Chúc bạn một năm mới đầy ý nghĩa, với những trải nghiệm đáng nhớ và những bước tiến vững chắc trên con đường của mình.
Hẹn gặp lại bạn trong những bài viết sắp tới!