Làm Sao Để Tin Tưởng Bản Thân?
Đừng ngại hỏi "Tôi có đang tin tưởng chính mình không?" Hãy dùng năm yếu tố bên dưới để giúp bạn đánh giá và cải thiện lòng tin ở bản thân trong mọi tình huống.
👋 Chào bạn và chúc mừng năm mới! 🧧
Chào mừng bạn đến với bản tin tuần đầu tiên của Đông Labs trong năm con Rồng. Trong bản tin này, Tiên chia sẻ với bạn những kiến thức về khoa học hành vi, khoa học thần kinh, và tâm lý học ứng dụng để giúp bạn thiết kế một cuộc đời hạnh phúc, ý nghĩa, và sáng tạo, bắt đầu từ hôm nay.
Trong bản tin tuần này, bạn sẽ tìm hiểu về năm yếu tố giúp bạn tin tưởng bản thân hơn và những câu hỏi tự vấn giúp bạn nhận diện khi nào bạn mất lòng tin và làm sao để cải thiện điều đó.
Biểu hiện của mất lòng tin vào bản thân
Năm thói quen làm tổn hại lòng tin bản thân của bạn
Năm yếu tố làm nên sự tin tưởng vào bản thân
Khi nghĩ về sự tin tưởng (trust), thường chúng ta sẽ nghĩ về việc mình có thể tin ai đó hay không. Hoặc, làm sao để người khác tín nhiệm mình? Tuy nhiên, trong bài viết này, tôi muốn thuyết phục bạn rằng bạn sẽ giải đáp được hai câu hỏi ở trên hiệu quả hơn nếu bạn thường xuyên tự vấn bằng câu hỏi dưới đây:
Tôi có đang tin tưởng chính mình {trong việc X này} không?
Một số biểu hiện của thiếu tin tưởng bản thân gồm:
Giảm lòng tự trọng
Nghi ngờ bản thân
Hội chứng kẻ giả mạo
Trì hoãn những quyết định quan trọng
Phụ thuộc vào phản ứng của người khác và cảm xúc của họ
Không giao tiếp hiệu quả về nhu cầu của mình trong một mối quan hệ
Không tin vào những ý tưởng và khả năng biến ý tưởng thành hiện thực của mình
Không quyết đoán trong khi ra quyết định hoặc tự dằn vặt về quyết định đã thực hiện
Phụ thuộc vào quyền lực và tiếng nói của cấp trên hoặc của người khác khi ra quyết định
Hệ quả lâu dài của thiếu tin tưởng bản thân là sự mất đi các cơ hội trong đời sống. Khi bạn không tin tưởng chính mình, thì bạn cũng không thể trao tặng món quà tin tưởng với người khác. Mà niềm tin lại là nền tảng cốt lõi cho sự kết nối một cách có ý nghĩa giữa người với người, và giữa bạn với chính mình.
Năm thói quen khiến bạn thiếu tin tưởng bản thân gồm:
Trì hoãn (bám chấp vào nhu cầu né tránh cảm giác tiêu cực)
Cầu toàn (bám chấp vào nhu cầu cảm thấy rằng mình hoàn hảo)
Phản ứng theo cảm xúc (bám chấp và hành động dựa trên cảm xúc nhất thời)
Không tìm hiểu chính mình một cách không phán xét (những nhu cầu, điểm mạnh, cảm xúc, suy nghĩ, và hành vi của bản thân,...)
Không theo đuổi óc tò mò tự nhiên của bản thân về thế giới xung quanh (chỉ làm theo những gì những người khác làm)
Nếu bạn bắt gặp mình đang mắc những thói quen kể trên, thì bạn đừng lo. Bởi vì chúng ta có thể thay đổi các vòng lặp thói quen này và thay chúng bằng một thói quen lành mạnh hơn. Dưới đây là năm yếu tố làm nên lòng tin tưởng bản thân. Nếu bạn muốn bắt đầu tin tưởng chính mình nhiều hơn, hãy tìm hiểu xem bạn cần cải thiện yếu tố nào dưới đây.
Năm yếu tố giúp bạn tin tưởng bản thân hơn gồm:
Thành thật - authenticity
Thấu cảm - empathy
Tư duy cần thiết - critical thinking
Hành động - action bias
Chấp nhận - acceptance
1. Thành thật
Thành thật là khả năng sống thật với con người mình.
Nhà văn Roman Gary đã chiêm nghiệm về nghề viết văn của ông như sau:
Tôi luôn tưởng tượng về những người tôi gặp trong đời hay sống gần tôi. Đối với một kẻ tưởng tượng chuyên nghiệp, điều ấy dễ hơn và đỡ mệt. Anh chẳng cần phải tốn thì giờ tìm hiểu những người thân của mình, chăm chú đến họ, thật sự chú tâm đến họ. Anh bịa ra họ. Về sau, khi gặp điều bất ngờ, anh giận họ kinh khủng: họ đã lừa dối anh. Tóm lại, họ không xứng đáng với tài năng của anh. (Roman Gary, trong tác phẩm Chó Trắng)
Dù không phải là nhà văn, chúng ta cũng có thói quen “bịa chuyện” này. Daniel Kahneman gọi đó là thói quen nhảy cóc tới kết luận - jumping to conclusion.
Bạn có đang tự vẽ ra kết luận về chính mình (khi chưa có đủ cơ sở) không? Hãy tưởng tượng, nếu bạn liên tục tự giày vò bởi ý nghĩ rằng mình rồi chẳng thể làm nên trò trống gì, bởi trước giờ bạn luôn được điểm thấp ở trường. Nếu vậy, bộ não của bạn sẽ học được rằng nó không nên tin vào bạn. Nó đã nhảy cóc tới kết luận về tương lai bằng những dữ liệu ít ỏi của quá khứ và bỏ qua rất nhiều chất liệu quan trọng khác.
Con người của bạn được tạo thành bởi những niềm mong ước, những nỗi sợ, niềm đau, những điểm yếu cũng như điểm mạnh, những thành tựu trong quá khứ cũng như những khát vọng về tương lai.
Bạn có đang nhìn thẳng vào tất cả những điều này không? Bạn có mở lòng chấp nhận, và thậm chí là đón nhận chúng với tất cả óc hiếu kỳ tự nhiên của bạn không? Hay là bạn giấu chúng dưới tầng tầng lớp lớp những đám mây vô thức của bạn? Bạn có đang đắm chìm vào một hình ảnh, một kỉ niệm trong quá khứ nay đã không còn liên hệ với cuộc sống của bạn trong hiện tại? Bạn có đang sống ở tương lai?
Làm sao để thành thật hơn với mình?
Trước hết, chúng ta cần bày tỏ những cảm nghĩ sâu kín của mình theo cách nào đó khiến các ý nghĩ này trở nên rõ ràng với chính bạn. Carl Jung đã nói "Khi bạn đưa thứ gì đó từ vô thức sang có ý thức, bạn nắm quyền kiểm soát nó!" Vậy, ghi chép hằng ngày là một cách rất hiệu quả để liên tục nhìn vào bên trong bạn một cách thành thật nhất.
Khi bạn nhìn thẳng vào chúng, bạn đang cho phép mình thấy con người mình đúng như nó là. Con người ấy sẽ không có cơ hội được sống nếu bạn không dành không gian nội tâm của mình cho nó.
2. Thấu cảm
Khi bạn biết mình là ai và có những giấc mơ hay niềm đau nào, điều tiếp theo là thấu cảm với cái tôi bạn vừa phát hiện ra đó.
Thấu cảm đặt câu hỏi: Bạn có biết nhu cầu của mình là gì không? Bạn làm gì để đáp ứng điều đó hay bạn ngớ lơ những nhu cầu của mình? Theo Marshall Rosenberg, tác giả cuốn Giao Tiếp Bất Bạo Động (Nonviolent Communication), mỗi người có 9 nhu cầu thể chất và tâm lý cơ bản:
Nhu cầu tồn tại - subsistence
Nhu cầu bảo vệ - protection
Nhu cầu yêu thương - affection
Nhu cầu thấu hiểu - understanding
Nhu cầu tự do - freedom
Nhu cầu tham gia - participation
Nhu cầu bản sắc - identity
Nhu cầu sáng tạo - creation
Nhu cầu giải trí - recreation
Khi bạn bỏ quên nhu cầu của mình, não bộ của bạn sẽ học được rằng, bạn không quan trọng. Hãy thử tưởng tượng, trong nhiều năm, bạn phớt lờ nhu cầu sáng tạo của bản thân, bộ não của bạn sẽ học được gì? Nó sẽ học được rằng nhu cầu này không quan trọng và rằng bạn không phải là người sáng tạo.
Có biết bao nhiêu nghề nghiệp tuyệt vời bị bỏ qua chỉ vì người ta không lắng nghe nhu cầu sáng tạo của mình?
Có bao nhiêu phụ nữ bị bạo hành tinh thần trong nhiều năm vì họ đã không lắng nghe nhu cầu yêu thương và nhu cầu tự do của họ?
Thấu cảm và nhận ra nhu cầu của bạn là bước đầu tiên để tin tưởng những phán đoán và quyết định của mình và nắm lấy cơ hội có một cuộc đời như lòng bạn mong muốn.
3. Tư duy cần thiết
Tư duy cần thiết (critical thinking) là thói quen tự mình suy nghĩ. Nó có nghĩa là bạn không chấp nhận bất kỳ lời khuyên nào một cách tự động mà không tự đánh giá thông tin đó dựa vào trường hợp của riêng bạn.
Một cách để nâng cao năng lực tư duy là ghi lại quá trình suy nghĩ của bạn.
Khi bạn viết, bạn bắt đầu nhận ra các lỗ hổng trong tư duy của bạn (và của người khác). Dù bạn có viết cho người khác đọc, hay viết cho mình, thì viết cũng giúp bạn nâng cao năng lực tư duy, ra quyết định, phán đoán, giải quyết vấn đề. Bạn sẽ có niềm tin xác tín hơn về những ý tưởng mà bạn có khi viết chúng ra và nhìn thấy chúng trên giấy.
4. Hành động
Tư duy độc lập chỉ có ý nghĩa thực sự khi nó đi kèm với hành động.
Bạn sẽ tin tưởng một người có khả năng phát triển ý tưởng và biến ý tưởng đó thành sự thật, bất kể thời gian. Có những ý tưởng sẽ chiếm nhiều thời gian và nỗ lực để trở thành hành động và kết quả có thể nhìn thấy được. Đó cũng là một lý do vì sao chúng ta có xu hướng tin tưởng những người kiên trì theo đuổi một ý tưởng và biến chúng thành hiện thực trong nhiều năm.
Thành công là kết quả của kiên trì và bền bỉ và sự sẵn sàng làm việc chăm chỉ trong 20 phút để hiểu một điều mà hầu hết mọi người sẽ bỏ cuộc sau 30 giây. (Malcom Gladwell)
Những hành động bền bỉ lặp đi lặp lại mỗi ngày là xăng của niềm tin tưởng mà bạn gửi gắm nơi mình. Bởi vì bạn không thể đợi 5 hay 10 năm để bắt đầu tin mình, bạn cần tạo ra những vòng lặp nhỏ của ý tưởng - hành động - và kết quả mỗi ngày. Những vòng lặp này giống như động cơ xe giúp đi tới mục tiêu cuối cùng. Hãy ghi chép để theo dõi thói quen và các kế hoạch mới.
Thói quen xấu làm giảm năng lực hành động: trì hoãn, cầu toàn, lo âu
Thói quen tốt giúp tăng năng lực hành động: viết mục tiêu nhỏ, viết kế hoạch cụ thể, theo dõi đều đặn tiến độ, đặt câu hỏi tự vấn - vì sao, cái gì, và như thế nào? đặt lại vấn đề (reframing) ngay khi cảm thấy bị mắc kẹt, học kỹ năng mới, tìm trợ giúp bên ngoài khi cần.
Câu hỏi đánh giá xem bạn có tin tưởng vào năng lực hành động của mình hay không:
Tôi có niềm tin rằng mình có thể biến những ý tưởng này thành sự thật hay không?
5. Chấp nhận
Chấp nhận là khả năng hành động và cố gắng hết sức nhưng không dính mắc vào kết quả.
Làm sao để học năng lực buông bỏ những kỳ vọng về kết quả? Hãy ghi chép lại quá trình. Bằng cách đó, bạn không bao giờ thất bại mà chỉ có bài học, nếu bạn ghi lại và biến những gì bạn làm thành một thử nghiệm. Nếu xem mỗi hành động là một quân bài bạn đánh trong đời, thì bạn sẽ đánh nhiều quân, bạn sẽ tăng xác suất thành công.
Vì mỗi thất bại hay thành công đều là một dữ kiện có giá trị, bạn sẽ tăng niềm tin tưởng vào năng lực hành động của bạn. Kết quả không khiến bạn mất lòng tin mà ngược lại, nó tiếp thêm kiến thức và kinh nghiệm cho bạn đi tiếp với nhiều xác suất thành công hơn.
Lời kết
Tóm lại, năm câu hỏi giúp bạn đánh giá sự tin tưởng của bản thân gồm:
Bạn có thành thật với mình không?
Bạn có thấu cảm với mình không?
Bạn có tự tin với ý tưởng của mình không?
Bạn có tự tin vào khả năng biến ý tưởng của bạn thành hành động không?
Bạn có tự tin rằng dù kết quả có ra sao, thì mình vẫn không đánh mất niềm tin không?
Nếu câu trả lời là không cho bất kỳ câu hỏi nào trên đây, bạn cần làm việc lại với chính mình để tăng năng lực của bạn trong khía cạnh đó. Hãy tập luyện các thói quen có ích cho mỗi khía cạnh này. Nó sẽ giúp bạn tin tưởng bản thân hơn trong các quyết định và phán đoán hằng ngày trong công việc, tình cảm, và trong cuộc sống. Khi bạn tin tưởng chính mình, bạn cũng học được cách trao tặng món quà tin tưởng cho người khác. Tin tưởng là nền tảng của mọi điều tốt đẹp trong đời.
Vì vậy, tôi chọn từ khoá cho năm 2024 của mình là TIN TƯỞNG (TRUST).
Còn bạn thì sao?
Cảm ơn bạn đã là một phần của cộng đồng những người học tập suốt đời tại Đông Labs. Nếu bạn thích bài viết này, hãy dành vài phút để:
Giới thiệu cho một người bạn và được tặng một tháng miễn phí tham gia cộng đồng học tập suốt đời tại Đông Labs (trị giá 500.000 VNĐ/tháng).
Đọc các bài viết khác về phát triển bản thân:
Cám ơn vì bạn đã ở đây. Hẹn gặp lại vào 8 giờ sáng thứ bảy tuần sau!