Quản Lý Cảm Xúc Thực Sự Là Gì?
Cảm sâu để sống đầy.
👋 Chào bạn!
Chào mừng bạn đến với bản tin tuần của Đông Labs. Trong bản tin này, Tiên chia sẻ với bạn những kiến thức về khoa học hành vi, khoa học thần kinh, và tâm lý học ứng dụng để giúp bạn thiết kế một cuộc đời hạnh phúc, ý nghĩa, và sáng tạo, bắt đầu từ hôm nay.
Trong bản tin tuần này, bạn sẽ tìm hiểu ba ứng xử phổ biến với cảm xúc qua ba ví dụ và thế nào là quản lý cảm xúc lành mạnh giúp bạn giữ gìn sức khoẻ tinh thần và phát triển bản thân:
Ba ứng xử phổ biến với cảm xúc.
Quản lý cảm xúc là một quá trình.
Quản lý cảm xúc là kỹ năng có thể học được.
Quản lý cảm xúc là hiểu mối quan hệ mật thiết giữa thân và tâm.
Có ba cách ứng xử phổ biến với cảm xúc: phớt lờ, đè nén, và phản ứng.
Khi bạn nghĩ rằng cảm xúc là điều cần né tránh hoặc xua đi bằng mọi giá, bạn có thể thoải mái hơn trong giây lát. Nhưng điều này có thể làm hại cho bạn về lâu dài. Ví dụ:
Phớt lờ: Mai thường cảm thấy căng thẳng và lo âu trong công việc bởi vì không có ai để cô có thể tin cậy và san sẻ trách nhiệm. Nhưng cô không nói điều này với sếp hay đồng nghiệp vì cô sợ bị đánh giá là không đủ năng lực. Cô tiếp tục cố gắng hoàn thành thật tốt công việc một mình và bỏ qua các cảm xúc và nhu cầu của bản thân.
Đè nén: Khanh cảm thấy tức giận với những quyết định gần đây của sếp về việc cắt giảm nhân sự. Nhưng anh tự nhủ rằng cơn giận sẽ ảnh hưởng đến đợt đánh giá xét thăng chức sắp tới. Vì vậy, anh cố gắng đè nén cơn giận mỗi khi anh cảm thấy nó đang đến khiến người anh nóng bừng. Anh thậm chí đã trút giận vào người thân bằng thái độ cáu kỉnh mỗi khi đi làm về.
Phản ứng: Khi chồng của Linh tỏ ra nghi ngờ lợi ích của thiền - một hoạt động rất có ý nghĩa với cô, cô cảm thấy tức giận. Thay vì thái độ ôn tồn thường ngày, Linh trở nên mất bình tĩnh và tranh luận với chồng một cách khá to tiếng.
Quản lý cảm xúc là một kỹ năng có thể học được bằng cách quan sát, gọi tên cảm xúc, tìm hiểu nó, và chọn cách bạn nghĩ hoặc cách bạn hành động..
Cảm xúc có thể dễ chịu như vui sướng hay khó chịu như buồn bã, lo lắng. Vai trò của cảm xúc giống như một người đưa tin. Nó giúp bạn biết điều gì là quan trọng và bạn cần phải làm gì.
Tuy nhiên, nếu liên tục phớt lờ hoặc đè nén, chúng ta sẽ không thoát ra được một cảm xúc nào đó. Chúng ta bị cảm xúc làm chủ, và rồi chúng ta phản ứng lại với cảm xúc. Ví dụ, lo lắng làm chúng ta ta quát mắng ai đó hoặc chìm vào lo âu triền miên. Một cách để làm việc với cảm xúc là quan sát khi nó đến, nhấn nút tạm dừng và tự hỏi:
Cảm xúc này là gì thế nhỉ?
Cảm xúc này đang muốn nói gì với tôi? Nó cần tôi làm gì?
Nói một cách đơn giản, quản lý cảm xúc là làm ngược lại hoàn toàn với phớt lờ, đè nén, và phản ứng với cảm xúc. Quản lý cảm xúc là khả năng giữ khoảng cách với cảm xúc của bạn, tách mình khỏi cảm xúc, nhìn ngắm nó, lắng nghe xem nó nói gì với bạn, và chọn cách bạn ứng xử sao cho hợp tình, hợp lý.
Quản lý cảm xúc là một quá trình.
Quản lý cảm xúc không có nghĩa là kiểm soát bằng cách đàn áp, đè nén, hoặc trút xả cảm xúc của bạn một cách vô tội vạ. Nó cũng không có nghĩa là bạn cố tình phớt lờ hoặc xua đuổi cảm xúc đi. Quản lý cảm xúc là một quá trình gồm có bốn bước, đó là:
Quan sát: Ghi nhận lại những tình huống cảm xúc tích cực hoặc tiêu cực trong ngày của bạn.
Gọi tên: Mô tả cảm xúc bằng từ chỉ cảm xúc hoặc từ chỉ trạng thái cơ thể.
Tìm hiểu: Đặt câu hỏi về cảm xúc và vai trò của cảm xúc.
Hành động: Quyết định một giải pháp, hành động, hoặc cách suy nghĩ phù hợp nhất trong tình huống hiện tại.
Điều quan trọng của quá trình này là chúng ta sử dụng khả năng tự nhận biết cảm xúc để hành động giải quyết vấn đề và phát triển bản thân.
Điều này nói thì dễ hơn làm. Lấy ví dụ trong việc thay đổi thói quen.
Hãy nhớ lại, đã bao nhiêu lần bạn hạ quyết tâm thay đổi một thói quen xấu - ngủ sớm, không ăn vặt, dậy sớm, tập thể dục - nhưng đều thất bại thảm hại trong những ngày mà tâm trạng bạn tụt mood không phanh?
Quả thật, có một mối quan hệ khăng khít giữa thói quen xấu và cảm xúc khó chịu. Nhiều thói quen xấu thật ra là những cách thức khác nhau để né tránh những cảm xúc khó chịu. Ví dụ:
Ăn vặt để tránh cảm giác căng thẳng hoặc buồn chán.
Trì hoãn làm bài báo cáo bằng cách xem Youtube để né tránh nỗi lo âu bứt rứt khi không có đủ thông tin cho bài viết.
Trì hoãn dự án cá nhân mà mình ấp ủ hàng năm trời để tránh đối diện với nỗi sợ thất bại, sợ nhìn thấy ý tưởng của mình không hoàn hảo, không thành hiện thực.
Nếu không hiểu mối quan hệ giữa thói quen xấu và cảm xúc khó chịu, có thể bạn sẽ tự trách móc mình vì đã không đủ quyết tâm hay vì mình là người thiếu ý chí. Trên thực tế, bạn chỉ là đang bị cảm xúc khó chịu làm chủ.
Quản lý cảm xúc là một kỹ năng có thể học được.
Quản lý cảm xúc là một kỹ năng sống quan trọng có thể giúp bạn tự phòng tránh lo âu, trầm cảm, và kiệt sức. Tuy nhiên, ở trường, chúng ta không được học về cảm xúc.
Hơn nữa, mọi người thường nghĩ rằng cảm xúc không có gì hay, cần phải né tránh hoặc đè nén đi. Qua thời gian, cảm xúc bị dồn nén hoặc không được quan tâm đúng mực sẽ khiến chúng càng trở nên phức tạp, khó hiểu, đến mức chúng ta bị quá tải, từ đó không thể kiểm soát được chúng một cách hiệu quả nữa.
Nhưng bạn đừng lo, bắt đầu học về cảm xúc không lúc nào là muộn.
Nếu thực hành thường xuyên và chuyên chú trong chỉ một thời gian, bạn sẽ bắt đầu nhận ra rằng kỹ năng cảm xúc của bạn dần trở nên sắc bén. Bạn sẽ hài lòng nhận ra rằng nhờ đối diện và lắng nghe cảm xúc, bạn thấy mình có thêm nhiều tự tin và sức mạnh để thiết kế một cuộc đời đáng sống và ý nghĩa, từng bước một mỗi ngày.
Có mối quan hệ khăng khít giữa thân và tâm.
Để trở nên nhạy bén hơn với cảm xúc, hãy tập quan sát cảm giác trên thân.
Chúng biết rằng và hẳn đã từng trải nghiệm điều này: rằng khi tâm trí cảm thấy stress, căng thẳng và lo lắng, thì cơ thể sẽ phản ứng theo những cách rất lạ. Có khi nó chỉ là cảm giác căng một chút ở vai hoặc cổ, hoặc là cảm giác như kiến bò trong bụng, thỉnh thoảng ngực căng một chút. Có nhiều cách khác nhau mà chúng ta có thể cảm nhận tâm trí mình thông qua cơ thể và ngược lại. Khi tâm trí rất thoải mái và thả lỏng, chúng ta cũng cảm nhận điều này trong cơ thể mình. Vậy, hãy quan sát cơ thể của bạn với óc tò mò của đứa trẻ. Hãy nhớ rằng bạn chỉ quan sát mà thôi. Không phán xét cảm xúc của bạn là đúng hay sai hoặc nên hay không nên.
Hãy quan sát với tấm lòng thấu cảm và yêu thương.
Lời kết
Nói tóm lại, quản lý cảm xúc không có nghĩa là phớt lờ, đè nén, hay phản ứng với cảm xúc. Quản lý cảm xúc là quan sát, gọi tên, tìm hiểu, và hành động với thông tin mà cảm xúc đem đến cho bạn. Những cơn bão cảm xúc mạnh mẽ phức tạp thường là sự tích tụ của nhiều cảm xúc hoặc cảm giác tinh tế mà bạn đã không để ý đến. Vì vậy, nếu bạn chưa từng tập quan sát và xử lý cảm xúc, có thể ban đầu sẽ hơi khó khăn và bạn sẽ có nhiều việc để làm. Tuy nhiên, chỉ cần chú tâm thực hành một thời gian, bạn sẽ nhận ra rằng quản lý cảm xúc là một quá trình có thể rèn luyện ngay từ hôm nay.
👋 Cảm ơn bạn vì đã ở đây. Nếu bạn thích bài viết này, mời bạn đọc thêm các bài viết về thói quen cảm xúc và nhấn nút chia sẻ bên dưới (Share) để lan toả bài viết cho nhiều người khác nữa bạn nhé. Hẹn gặp lại bạn trong bản tin tuần sau. Chúc bạn một tuần làm việc sáng tạo và hiệu quả. 🌟
