Năm Cách Xem Lại Ghi Chép Với Obsidian
Review ghi chép có thể gây nghiện (hơn cả social media) như thế nào?
Chào bạn cũ,
Dạo này bạn thế nào?
Lần gần nhất mình gửi thư cho bạn là cách đây ba tháng.
Còn nhớ lần đó, mình đang ngồi vào bàn lúc gần 11 giờ đêm, sau một ngày dài tập huấn và chuẩn bị bài vở cho học kỳ mới. Cả tuần, mình gần như không nghỉ—sáng lên trường, tối soạn bài, cuối tuần lại họp với Yến để lo cho đợt tuyển thành viên và nhân sự mới cho Đông Labs. Vậy mà, mình không cảm thấy kiệt sức chút nào, trái lại, tinh thần vô cùng phấn chấn.
Ba tháng trôi qua, chúng mình vừa hoàn thành khóa học Thói quen ghi chép kéo dài 9 tuần. Kết thúc bằng buổi một tổng kết online đầy cảm hứng và một buổi offline ấm áp vào sáng chủ nhật một tuần giữa tháng năm.
Sắp tới, cộng đồng sẽ tổ chức chuỗi showcase để các thành viên chia sẻ hành trình ghi chép của mình. Mở màn là chị Nghi với chủ đề “From note-taking to finding your life purpose.” Năm ngoái, nhờ chuẩn bị showcase mà chị có dịp ngồi nhìn lại những ghi chép cũ—và từ đó, phát hiện ra bao nhiêu điều đã lặng lẽ thay đổi trong mình.
Việc review ghi chép, dù chỉ vài dòng hay cả trang, có thể mở ra những góc nhìn mới mẻ mà ta chẳng ngờ tới về bản thân. Vậy làm sao để việc ấy trở nên tự nhiên và đầy cảm hứng? Trong bài viết này, mình sẽ chia sẻ với bạn 5 plugin Obsidian đã thay đổi cách mình review ghi chép.
#1 - Random Note – Những Cuộc Gặp Tình Cờ
Random Note là plugin có sẵn của Obsidian cho phép bạn mở một ghi chú bất kỳ trong kho lưu trữ của mình.
Sự mới lạ kích thích tính tò mò bẩm sinh của bộ não con người. Khi bạn đọc lại một ghi chú cũ (thường là đã quên mất), nó sẽ “đánh thức” ký ức và mang lại góc nhìn mới mẻ. Bạn có thể bắt gặp lại một câu trích dẫn từng khiến bạn rung động, một ý tưởng còn dang dở đáng để phát triển, hoặc một mối liên hệ mà bạn chưa từng nhận ra trước đây.
Hãy thêm plugin này vào thói quen ghi chú hằng ngày của bạn. Mỗi sáng, đọc một ghi chú ngẫu nhiên – đọc chậm, để lại một bình luận, liên kết nó với một ý tưởng mới. Bạn không chỉ đang đọc lại, mà là trò chuyện với chính mình trong quá khứ.
Để mở một ghi chú ngẫu nhiên, hãy nhấp vào Open a random note với biểu tượng cục xí ngầu trên thanh công cụ Ribbon Bar ở tay trái màn hình Obsidian.
#2 - Smart Random Note – Ôn Tập Có Chủ Đích
Plugin này được nâng cấp từ Random Note, cho phép bạn mở một ghi chú ngẫu nhiên từ danh sách các kết quả tìm kiếm hoặc có gắn một thẻ (tag) nhất định.
Khi kho ghi chú của bạn ngày càng lớn, lên đến hàng ngàn note, việc xem lại một cách ngẫu nhiên có thể trở nên hỗn loạn. Plugin này tạo nên sự bất ngờ trong khuôn khổ – bạn vừa có sự mới mẻ, vừa đảm bảo liên quan đến thứ bạn đang quan tâm.
Chỉ muốn xem lại ghi chú sách trong thư mục Book Notes? Hay chỉ những gì có tag #teaching ? Hoặc những ghi chú của các dự án đang mở `project/active`? Tất cả đều có thể. Dùng plugin này khi bạn cần ý tưởng cho một dự án, hoặc đang trong giai đoạn khai quật lại tri thức cũ. Bạn sẽ ngạc nhiên với những viên ngọc quý bị chôn vùi bấy lâu.
Plugin #3 - Calendar Plugin – Bản Đồ Thời Gian
Đây là một plugin cho phép tạo một giao diện Lịch đơn giản để bạn dễ dàng hình dung và di chuyển giữa các ghi chú hằng ngày.
Plugin Calendar giúp bạn dễ dàng xem và điều hướng giữa các ghi chú hằng ngày qua giao diện lịch ở sidebar ngay màn hình chính của Obsidian. Sau khi kích hoạt, bạn có thể tạo và quản lý ghi chú theo ngày. Plugin cho phép truy cập nhanh, tạo ghi chú mới, theo dõi mức độ viết từng ngày và hỗ trợ cả ghi chú hằng tuần để tổ chức nội dung hiệu quả hơn.
Sau khi bật plugin trong menu cài đặt, bạn sẽ thấy chế độ xem lịch xuất hiện ở thanh bên phải. Plugin sẽ đọc các thiết lập ghi chú ngày từ plugin Daily Note có sẵn của Obsidian để biết định dạng ngày tháng, vị trí mẫu ghi chú hằng ngày, và thư mục nơi các ghi chú ngày mới sẽ được tạo.
Từ màn hình lịch, bạn có thể truy cập đến bất kỳ ghi chú hằng ngày nào bằng cách bấm vào ngày tương ứng trên lịch. Bạn cũng có thể tạo ghi chú hằng ngày mới cho những ngày chưa có. Điều này rất hữu ích khi bạn muốn ghi chú bổ sung cho các ngày trong quá khứ hoặc lên kế hoạch cho các ngày sắp tới.
Plugin #3 - Periodic Notes – Thiết Kế Thời Gian Của Bạn
Plugin Periodic Notes mở rộng ý tưởng về ghi chú hằng ngày và cho phép bạn tạo thêm ghi chú hằng tuần, hằng tháng, hằng quý, và hằng năm một cách dễ dàng.
Sự phản tư đều đặn là cách bạn biến hỗn loạn thành sáng rõ mà không cần đợi đến khi khủng hoảng hoặc một thay đổi lớn xảy đến. Review hằng tuần giúp bạn nhìn lại tổng thể, xem mình đã học được gì và quyết định bước tiếp theo. Review hằng tháng giúp bạn nhận ra những mẫu hình dài hạn trong cách bạn sống và làm việc.
Sau khi cài đặt và enable plugin, bạn bật tính năng Weekly Notes, Monthly Notes, Quarterly Notes, và Yearly Notes lên. Tiếp đến, bạn có thể set up cho mỗi ghi chép này với các trường gồm: tên gọi và cấu trúc file lưu (format), biểu mẫu (template), và thư mục lưu trữ (folder).
Để mở một ghi chú tuần, bạn nhấn Ctrl P (hoặc Cmd P) để vào khung Command palette rồi gõ “Weekly” và chọn “Periodic Note: Open weekly note” (hình dưới).
Tạo một mẫu ghi chú ôn tập hằng tuần (weekly note) trong folder Templates với các câu hỏi như:
Tuần này mình học được gì?
Điều gì làm mình ngạc nhiên?
Điều gì mình muốn quay lại khám phá thêm?
Với Periodic Notes, review trở thành những cột mốc định kỳ trên hành trình thiết kế cuộc đời của bạn. Nếu bạn có cài thêm plugin Calendar thì bạn còn có thể mở Weekly note từ giao diện của lịch ở sidebar trên màn hình chính của Obsidian bằng cách bấm vào số tuần tương ứng (tương tự với cách mở Daily Note).
Plugin #5 - Journal Review - Ngày Này Năm Ấy
Plugin Journal Review giúp bạn review ghi chép vào những ngày kỉ niệm của chúng.
Tính năng này tương tự với cách Facebook hay nhắc bạn “On this day,…” và cho bạn xem những hình ảnh hoặc status mà bạn đã post vào ngày này những năm trước. Nhưng nếu như Facebook là nơi bạn trưng bày những thứ có thể công khai, thì ghi chép riêng tư hơn rất nhiều. Chính sự riêng tư gần như tuyệt đối này cho phép bạn bày tỏ lòng mình mà không có bất kỳ sự kiểm duyệt nào.
Con người có xu hướng đánh giá thấp mức độ mình thay đổi theo thời gian. Nhưng khi bạn đọc lại những dòng từng viết ra một cách chân thật nhất, bạn sẽ thấy mình đã đi được bao xa, suy nghĩ gì đã thay đổi, và điều gì vẫn còn nguyên vẹn. Đây là một hình thức tự phản chiếu dựa vào dữ liệu thực tế - là những dòng note do chính bạn viết, giúp bạn kết nối với cái tôi quá khứ và hiện tại.
Plugin sẽ lấy dữ liệu từ tất cả các ghi chú hằng ngày của bạn và hiển thị các ghi chú được viết vào cùng ngày trong những năm trước, dưới dạng một giao diện có thể truy cập thông qua nút trên thanh công cụ (ribbon) hoặc bảng lệnh (command palette). Bạn cũng có thể chọn review ghi chú từ cùng ngày trong các mốc thời gian khác như một tháng, hai tháng hoặc hai năm trước.
Hãy thêm thói quen này vào buổi sáng thứ bảy hoặc chủ nhật hàng tuần: mở plugin Journal Review, đọc lại vài dòng ghi chú cũ, và viết xuống một điều bạn nhận ra.
Lời kết
Bạn không cần ôn lại mọi thứ, mọi lúc. Bạn chỉ cần một hệ thống vừa đủ linh hoạt và vừa đủ cấu trúc – giúp bạn vừa nhìn sâu vào từng điểm, vừa nhìn rộng ra toàn cảnh. Năm plugin này chính là bộ công cụ bôi trơn cho một hệ thống ghi chép như vậy.
Hãy bắt đầu đơn giản. Tuần này thử một plugin. Trải nghiệm nó. Quan sát xem mối quan hệ giữa bạn và ghi chú thay đổi như thế nào. Và nếu bạn có câu hỏi, hay muốn chia sẻ cách bạn đang sử dụng các công cụ này – mình rất muốn nghe từ bạn.
Chỉ cần reply email này, hoặc nhắn tin cho mình qua Substack Đông Labs.
Chúc bạn một hành trình ôn tập đầy hứng khởi!
Chào bạn mới,
Mình là Tiên, giảng viên tâm lý học và là người sáng lập Đông Labs – một cộng đồng học tập nơi chúng mình giúp mọi người ghi chép để thiết kế cuộc sống và trở thành người học tập suốt đời thực thụ.
Sau một thời gian thử nghiệm các ứng dụng ghi chép khác nhau, mình nhận ra: Obsidian là công cụ mình yêu thích nhất, bởi nó còn hơn cả một công cụ ghi chép. Một thách thức lớn của người lớn khiến chúng ta không ghi chép hiệu quả đó là bởi chúng ta không review những gì đã ghi, phần nhiều là do không có phương pháp đúng đắn và công cụ tốt.
Hôm nay, mình ngồi xuống điểm danh ra một “danh sách đi chợ” gồm 5 plugin Obsidian giúp việc review ghi chép trở nên không chỉ dễ dàng, mà còn đầy cảm hứng. Đây chính là những công cụ mình sử dụng hàng ngày để duy trì sự tò mò, tiếp tục học hỏi và kết nối mọi điều mình học được mỗi ngày.
Mình hy vọng danh sách này sẽ giúp bạn tạo được một thói quen ôn tập nhẹ nhàng như chơi – và biến ghi chú của bạn thành một người đồng hành đắc lực trong tư duy và thiết kế cuộc đời như ý.