Tôi Học Được Gì Sau Tám Năm Thực Hành Yoga?
Năm 2014, tôi đều đặn tham gia lớp yoga mỗi ngày sau giờ làm việc với một thầy người Ấn. Yoga cho tôi cơ hội tiến những bước tập tễnh đầu tiên trên con đường thực hành thiền, đồng thời thỏa mãn yêu cầu tập luyện thể chất một cách riêng tư, không phải lệ thuộc vào hội nhóm. Năm 2014 có nhiều điểm tương đồng với năm hiện tại bởi vì tôi đang trong giai đoạn học hỏi mạnh mẽ để chuẩn bị cho những mục tiêu và kế hoạch mới. Năm nay cũng là thời điểm phù hợp để tôi tiến thêm một bước nữa trên con đường thực hành và trưởng thành về mặt tâm linh và nhận thức. Đó là lý do cho sự ra đời bài viết này: để chiêm nghiệm sau một quãng đường đã qua và mở ra một quãng đường mới.
Bài viết này sẽ đúc kết một số bài học quan trọng và tôi muốn chia sẻ nó với các bạn độc giả có quan tâm đến việc nuôi dưỡng một đời sống nội tâm sáng suốt thông qua rèn luyện sức khỏe tâm trí và thể chất.
“Yoga là một phương pháp kiểm soát sự loạn động tự nhiên của tư tưởng, những cái mà ngược lại sẽ ngăn không cho hết thảy mọi người, mọi xứ thoáng thấy được thực tính Tinh thần của mình.” (trích Tự truyện của một Yogi)
1. Mục tiêu và khen thưởng
Thời điểm khó khăn nhất là những tháng đầu tiên (hoặc bắt đầu lại sau một thời gian). So với các công việc và hoạt động khác trong cuộc sống, tập luyện yoga dễ dàng trở thành thứ ít quan trọng và ít cấp thiết nhất. Bởi vì lợi ích của nó không rõ ràng. Bạn sẽ không ngay lập cảm thấy dẻo dai hơn, tăng sức bền, hít thở tốt hơn hay thậm chí là thấy cơ thể săn chắc và gọn gàng. Với yoga, chẳng có phần thưởng nào đến tức thì giống như khi bạn ăn một bữa ăn tối thịnh soạn, tán gẫu với bạn bè, hay uống một vài cốc bia sau giờ làm và cảm thấy sảng khoái, thư giãn. Thêm vào đó, việc tập luyện khiến bạn mệt mỏi và đau mỏi mình mẩy, nhất là khi mới bắt đầu.
Để giải quyết vấn đề này, tôi đã áp dụng hai chiến thuật giúp tôi duy trì việc đến lớp học mỗi ngày vào năm đầu tập luyện. Thứ nhất, tôi viết ra sổ tay mục tiêu của mình liên quan đến việc tập yoga một cách rõ ràng và cụ thể như sau:
“Trong năm nay, tôi sẽ học yoga bằng cách đến lớp mỗi ngày vào lúc 6 giờ chiều sau khi tan làm và sẽ đóng học phí cho cả năm ở phòng tập. Việc này quan trọng với tôi bởi vì việc chăm sóc tốt cho sức khỏe thể chất và tinh thần của mình sẽ giúp tôi yên tâm thực hiện những kế hoạch cuộc đời trong các năm sắp tới.”
Thứ hai, tôi vẽ một bảng theo dõi cho mỗi tháng và kẻ thành các ô đại diện cho mỗi ngày trong tháng. Tôi sẽ đánh dấu vào ô tương ứng mỗi khi tôi hoàn tất giờ tập yoga của ngày hôm đó. Cuối tháng, tôi cộng lại số ngày mà tôi đã tập luyện và sẽ tự thưởng cho mình một điều gì đó mà bản thân thích, ví dụ mua một cuốn sách mới hoặc đi ăn ở một quán ăn ngon. Hơn hết, tôi tự cho phép mình không phải tập vào cuối tuần và có quyền tận hưởng cuối tuần theo cách mình muốn.
2. Đặt mục tiêu mới
Sau này, tôi không đến lớp tập nữa mà hầu hết là tự tập ở nhà qua hướng dẫn trên video. Với cùng cách trên, tôi rèn được cho mình thói quen tự động đứng dậy và lấy thảm ra tập mỗi ngày vào một giờ cố định nhất có thể (thay đổi tuỳ theo lịch làm việc nhưng có thể dự báo được mỗi tuần). Sang năm tập luyện thứ ba và thứ tư trở đi, tôi chuyển mục tiêu tập luyện dần từ điều thế (asana) – tức tập luyện tư thế thăng bằng và dẻo dai – sang điều khí (pranayama) – tức kiểm soát hơi thở và điều tâm (pratyahara) – tức kiểm soát cảm xúc và giác quan. Việc chuyển trọng tâm tập luyện này một phần giúp tôi khiến cho bài tập thú vị và thách thức hơn đối với mình, nhất là khi tôi đã khá thành thục các tư thế trong bài giảng video (tôi không có điều kiện đến các trung tâm để học nâng cao).
Tuy nhiên, thậm chí khi đã quen với việc tập luyện và thay đổi mục tiêu, tôi vẫn tự quan sát bản thân có những suy nghĩ lười biếng, ‘trả giá’ hoặc lo ra trong khi tập. Thực ra, con người chúng ta khác loài thú vật ở chỗ chúng ta sở hữu năng lực tự nhận thức (self-awareness) mà qua đó chúng ta biết phân biệt giữa chính mình và người khác, giữa quá khứ và tương lai, giữa hiện thực và ước muốn. Nhưng chính sự tự nhận thức này lại vừa là một đặc ân lại vừa là một lời nguyền. Nó là lời nguyền khiến cho tâm chúng ta luôn bay nhảy và chẳng khi nào chịu ngồi yên thảnh thơi trong hiện tại. Tôi biết rằng sự luyện tập cần phải kiên trì và chú tâm hơn nữa.
3. Những phản ứng tự nhiên
Trong mười lăm phút đầu tiên, mọi việc khá ổn, đơn giản là khởi động. Mười lăm phút tiếp theo, tôi bắt gặp mình bắt đầu lo ra và viện lý do để nghỉ sớm. Thực ra luôn có rất nhiều lý do để trở nên lười biếng. Cám dỗ lớn nhất là những lúc mà tôi đang hứng thú với một công việc đang làm dở dang ngay trước buổi tập. Hoặc đôi khi có những ý tưởng mới xuất hiện và khiến tôi chỉ muốn mau chóng được quay lại bàn làm việc để tiếp tục công việc. Hoặc thực tế nhất là khi có một công việc đến hạn phải giải quyết, hay một buổi dạy, một cuộc họp đã được lên lịch và bị trùng vào giờ tập. Nhìn chung, 15 phút thứ hai là thời điểm tôi vẫn còn đếm giờ và không hòa mình với hơi thở và tư thế.
Trong tác phẩm Dòng chảy (Flow), nhà tâm lý học Mihaly Csikszentmihalyi đã viết rằng:
“Trạng thái dòng chảy là cách để thoát khỏi sự tự nhận thức một cách hiệu quả nhất: cái tôi sau trạng thái dòng chảy không còn giống với cái tôi trước đó nữa. Giờ đây nó được lấp đầy với những kỹ năng và kiến thức mới.”
Luận điểm chính của tác giả trong quyển sách này là dòng chảy chính là trạng thái mang lại sự hạnh phúc bền vững cho con người. Mihaly coi yoga là một trong những hình thức có thể đưa con người vào trạng thái dòng chảy – tức trạng thái tập trung cao độ vào hiện tại đến mức có thể quên ý niệm về thời gian.
Vậy tại sao việc hòa mình vào hiện tại lại không phải là bản chất tự nhiên của chúng ta? Có thể có hai nguyên do. Thứ nhất, chúng ta phải phân chia sự tập trung của mình để nắm bắt môi trường xung quanh. Quá trình tiến hoá hơn hai triệu năm đã dạy cho con người biết: để tồn tại, anh cần phải liên tục hướng sự chú ý ra bên ngoài và nhận biết sự thay đổi của môi trường và ứng phó thích hợp. Trong khi đó, nhu cầu của thời đại thông tin và các kỹ năng làm việc trí óc đòi hỏi sự tập trung cao độ hướng vào bên trong chỉ mới xuất hiện trong mấy chục năm trở lại đây.
Thứ hai, ngoài các tín hiệu bên ngoài, chúng ta còn liên tục phải lắng nghe các hướng dẫn từ bên trong chính mình. Đó chính là tiếng nói lý trí, tiếng nói từ bán cầu não trái, từ thuỳ trán trước – bộ chỉ huy cấp cao của não bộ chúng ta. Cái tôi quá khứ nghi ngờ nói: Bạn không đủ khoẻ, bạn sẽ không tập thể dục được đâu. Hồi phổ thông bạn luôn bị điểm kém môn thể dục. Cái tôi tương lai thiếu kiên nhẫn nói: Bạn đang tốn thời gian của tôi đấy. Bạn nên đi làm việc/học bài/hoàn tất deadline đi. Cái tôi hiện tại dịu dàng nói: Bạn mệt lắm rồi và bạn cần phải đi nghỉ ngơi đi nào. Cái tôi mà bạn muốn trở thành dõng dạc nói: Bạn tuyệt lắm, bạn quả là người có lối sống lành mạnh…
Vậy, cái tôi thực sự của bạn sẽ nói gì? Cái tôi nào là quan trọng nhất với bạn? Cái tôi nào mà bạn nên nghe theo? Bạn có cảm tưởng cái đầu mình ồn ào náo nhiệt không khác gì một cái chợ phiên sáng.
4. 60 phút = 6 phút
Nửa sau của bài tập là phần thực sự tuyệt vời nhất. Vào lúc này, trạng thái dòng chảy xuất hiện. Tâm trí vẫn tiếp tục kêu gọi tôi dừng tập để làm những việc quan trọng hơn. Nhưng lúc này, điểm khác biệt là, cơ thể tôi bắt đầu kháng cự. Nó đứng lên tranh đấu cho những nhu cầu của mình. Bán cầu não phải, những vùng dưới vỏ, và toàn bộ cơ thể tôi đã lên tiếng. Phần tư duy lý trí chầm chậm thoái lui và trở nên im ắng bởi nó đã bắt đầu cảm thấy thực sự thư giãn và khoan khoái. Bây giờ thì toàn bộ con người tôi cảm thấy không còn một cái tôi nào nữa mà đã hòa làm một với thế giới xung quanh, với toàn thể vũ trụ, với trời xanh mây trắng và với mặt đất êm ái mà tôi đang đứng thật thăng bằng và vững chãi. Khoảng ranh giới mà tôi xây nên để bảo vệ sự bình an bên trong của mình trước thế giới sụp đổ và tan vào xung quanh nơi tôi đứng. Tôi thấy tâm trí mình lắng dịu và tươi mát như có một dòng sông chảy qua. Tâm trí tôi rộng mở đến mức trong một vài phần ngàn giây đồng hồ, tôi tưởng tâm trí mình có thể ôm lấy mọi sinh vật sống trong khoảnh khắc ấy. Khi tôi cảm thấy nhu cầu của chính mình được thoả mãn, tôi thấy mình thấu cảm với vạn vật. Tôi biết những người khác, những sinh vật khác trên hành tinh này cũng giống như tôi: những con người đó cũng buồn khi không được đáp ứng nhu cầu và sẽ vui khi được thỏa mãn.
Mười lăm phút cuối cùng của bài tập là trạng thái dòng chảy – nơi mà tâm trí và cơ thể hài hoà làm một. Cuối cùng, tôi cũng không còn nghĩ tới công việc nữa. Tôi cảm thấy thật nhẹ nhàng và thư thái. Tôi cảm thấy cơ thể mình đang vui sướng và cảm kích vì tôi đã dành thời gian chăm sóc cho nó.
Khi bài tập kết thúc, cơ thể thì sảng khoái còn tâm trí thì hài lòng vì nó đã làm một việc tốt. Não bộ của tôi tự động nhớ cảm giác này, và vì vậy nó khiến cho lần tập tiếp theo của tôi trở nên dễ dàng hơn qua thời gian, miễn là tôi đừng bỏ tập quá lâu.
5. Ý nghĩa của yoga trong đời tôi
Yoga không đến một cách dễ dàng, như bạn thấy đó. Mặc dù đã luyện tập nhiều năm, nhưng tổng số giờ thực hành của tôi vẫn chẳng thấm vào đâu. Tuy nhiên, những bài tập yoga mang lại cho tôi nhiều lợi ích đủ để đẩy lùi những rào cản hằng ngày và giữ yoga như một phần không thể thiếu trong đời sống hằng ngày của tôi.
Thứ nhất, tôi có được khả năng tập trung. Sự tập trung này không chỉ ở cấp độ gần, chẳng hạn như: quyết định sẽ làm việc gì trong ngày, trong tuần, và tập trung hoàn tất các việc ấy. Sự tập trung còn xảy ra ở cấp độ cao hơn. Đó là khi tôi cần đưa ra một số quyết định quan trọng trong cuộc sống và kiên trì theo đuổi. Đó là khi tôi cần trả lời những câu hỏi:
Tôi muốn làm gì trong cuộc đời mình?
Tôi sẽ cảm thấy ra sao khi làm công việc này?
Người này/ môi trường này có cho phép tôi sống đúng với nhân sinh quan, thế giới quan và với những giá trị cốt lõi của tôi không?
Thứ hai, tôi nhận thức sâu sắc về bản thân mình theo cách thấu cảm. Tôi nhìn thẳng vào những lỗi lầm, thiếu sót của bản thân nhưng tôi yêu thương và đón nhận chúng cũng nhiều như là đối với những điểm mạnh của mình.
Thứ ba, tôi nhận biết chính mình. Tôi để cho các cảm xúc của mình trỗi dậy, quan sát chúng, nhưng không để cho chúng lấn át. Không phải lúc nào tôi cũng kiểm soát chúng một cách tốt nhất. Tuy nhiên, tôi thấy rằng chúng thường đến và đi nhanh hơn tôi tưởng. Tôi thấu cảm với cái tôi của mình hơn khi nó phải đối diện với cảm xúc khó. Tôi tự hỏi bản thân về nhu cầu của chính mình. Tôi tìm cách để khiến mình hạnh phúc và bình an hơn một chút mỗi ngày.
Thứ tư, tôi biết hít thở tốt hơn. Một điều thật đáng ngạc nhiên là chúng ta bắt đầu thở từ lúc mới sinh ra chúng ta thường không biết cách thở cho đúng. Bước đầu tiên tôi có thể làm là quan sát hơi thở của mình và thở chậm hơn. Thở tốt hơn đồng nghĩa với việc giúp cho hệ thần kinh và các cơ quan trong cơ thể hoạt động nhịp nhàng và bình ổn.
Thứ năm, tôi biết cảm nhận cơ thể mình. Tôi tự hỏi, gần như là một cách tự động: Cơn đau này ở đâu? Mình có ngồi quá lâu rồi không? Cái lưng mình thế nào rồi? Mình cần co duỗi một lát chứ?…Tất cả những câu hỏi này giúp tôi tập trung phát triển sức bền cho bản thân. Nếu tôi muốn tiếp tục làm những việc mà tôi đang làm và muốn làm được trong đời mình thì tôi cần phải tìm cách làm việc bền vững để không vắt kiệt sức lực thể chất và tinh thần của mình.
Kết luận
Tôi quyết định bây giờ là lúc bắt đầu một chặng đường mới trên con đường trưởng thành về mặt tâm linh. Nhìn lại tám năm thực hành yoga vừa rồi, tôi học được nhiều bài học về bản chất con người, những tiềm năng, những sức mạnh, và cả những rào cản vô hình khiến chúng ta chưa sống hết được với những sức mạnh tuyệt vời đó. Tập yoga mỗi ngày là cách thực tế nhất giúp tôi thực tập nguyên tắc sống chân thật và hết mình với mỗi giây phút mình có trong đời.