Chào mừng bạn mới đến với bản tin tuần của Đông Labs.
Trong bản tin này, Tiên chia sẻ với bạn những kiến thức về khoa học hành vi, khoa học thần kinh, và tâm lý học ứng dụng để giúp bạn thiết kế một cuộc đời hạnh phúc, ý nghĩa, và sáng tạo, bắt đầu từ hôm nay.
Tuần rồi, mình vừa viết xong ghi chép tổng kết tháng và nhận ra: tháng Bảy năm nay có lẽ là tháng Bảy tốt nhất trong ba năm gần đây. Mình làm việc hầu như không có ngày nghỉ và mọi thứ đang đi đúng hướng. Trộm vía, chưa có pha kiệt sức hay triệu chứng trầm cảm nào. Tuy nhiên, có hai thói quen xấu mình muốn thay đổi trong tháng tám: ngủ trễ và đọc ít.
Hôm nay, mình sẽ kể về thói quen thứ hai - đọc sách, bàn về tám lý do vì sao chúng ta thường đọc ít, cùng tám gợi ý giúp bạn đọc vui và hiệu quả hơn. Dù gọi là “sách”, nhưng các ý tưởng trong bài có thể áp dụng cho cả những bài viết ngắn dưới 1000 chữ lẫn long-form hai, ba ngàn chữ trở lên. Bài viết này được tổng hợp lại từ các bài về thói quen đọc của mình ở Typeshare.
Chúc bạn đọc vui và có một ngày thứ ba dịu dàng!
Bạn hãy thử nhìn tấm hình bên dưới, bạn có đoán ra đó là chiếc máy gì không?
Thế kỷ 16, người ta từng sáng chế một chiếc "bánh xe đọc sách" - một cỗ máy xoay tròn cho phép đọc lướt nhiều cuốn sách cùng lúc mà không cần rời chỗ, vì thời đó sách rất nặng. Đây có thể xem là phiên bản sớm của Internet. Hơn 400 trăm năm sau, chúng ta, khi đã có Internet và mạng 5G tốc độ cao, vẫn đang tìm cách xoay xở với cùng một câu hỏi: Làm sao để đọc nhiều và hiệu quả hơn?
Vì sao bạn không đọc sách?
Em biết đọc sách là tốt nhưng em không thể nào đọc được, vì em sẽ chán hoặc buồn ngủ.
Đó là chia sẻ từ một cậu em họ của mình, đang là sinh viên năm hai ngành tài chính một trường top ở Mỹ, là học sinh trường chuyên lớp chọn từ bé, và cực kỳ thông minh. Thành tích cao là vậy, nhưng vấn đề em nêu ra khá quen thuộc với nhiều người trong chúng ta. Hầu hết mọi người nghĩ mình nên đọc nhiều hơn. Nhưng thực tế thì trung bình mỗi năm người Việt đọc không đến 4 cuốn sách, tính cả sách giáo khoa.
Có phải vì chúng ta không phải là kiểu người hay đọc?
Hay vì chúng ta lười? Thiếu quyết tâm?
Không hẳn vậy.
Theo kinh nghiệm và quan sát cá nhân, mình cho rằng có 8 nguyên nhân chủ yếu vì sao chúng ta không đọc nhiều hơn.
Không ghi chép khi đọc
Không đọc nhiều sách cùng một lúc
Không dám bỏ ngang cuốn sách đang đọc
Đọc sách mà bạn không thích hoặc không cần đến
Đòi hỏi cao ở bản thân, bắt mình phải quyết tâm đọc
Không có các chiến lược đọc khác nhau tuỳ theo mục đích
Đọc sách theo thị hiếu đám đông hơn là do nhu cầu cá nhân
Không thiết kế một môi trường giúp cho việc đọc dễ dàng hơn
Làm sao để đọc hiệu quả dù bạn bận hoặc lười?
Mình tin vào sức mạnh của việc đọc.
Thói quen đọc tốt có thể làm thay đổi cuộc đời của mỗi chúng ta. Nghe hơi vĩ mô nhưng thật. Thay đổi này không phải kiểu tức thì mà là mưa dầm thấm lâu.
Mà việc đó chỉ đúng nếu ta hiểu rõ bản chất của việc đọc. Đọc đúng cách giúp chúng ta nuôi dưỡng tâm hồn, phát triển tâm trí, ghi nhớ mà không cần cố sức, và áp dụng được những điều đã đọc để nâng cao chất lượng cuộc sống.
Dưới đây là gợi ý 8 cách đọc hiệu quả dành cho bạn, nếu bạn bận và lười (giống mình).
#1 - Đọc nhiều
Bắt đầu với số lượng. Đọc nhiều, và không cần quá so đo chọn lựa. Hãy đọc những gì trái tim bạn mách bảo với ít kì vọng nhất.
Thoải mái khởi đầu một cuốn sách mà bạn thích. Xây dựng cho mình một bộ sưu tập những cuốn sách mà bạn muốn đọc và đang đọc. Hãy để cho trí tò mò dẫn dắt bạn đến những đầu sách mới. Đừng bị cảm giác chưa hoàn thành một cuốn sách làm bạn chùn bước.
Lợi ích của việc đọc vài cuốn sách cùng lúc là bạn sẽ dần ý thức được cuốn sách nào hay, cuốn nào đáng đọc tiếp và cuốn nào có thể tạm dừng.
Đối với sách các bài viết dài trên Internet, cách đọc nhiều của mình là sử dụng một read-it-later app có tên gọi là Readwise với giá education 50 đô la/ năm để lưu trữ, highlight và ghi chép khi đọc dạo trên mạng. App tương tự mà miễn phí bạn có thể thử là Instapaper hoặc Pocket (hoặc nếu bạn muốn thử Readwise thì dùng link này để được free 2 tháng).
#2 - Bỏ đọc một cuốn sách
Một sai lầm của nhiều người là cảm thấy có lỗi khi bỏ ngang một cái gì đã bắt đầu, dù nó đã thôi không còn phù hợp với bạn nữa. Và thay vì đi tìm “người yêu mới”, bạn bị mắc kẹt với cuốn sách đã cầm lên. Bạn cảm tưởng như mình phải hoàn thành cuốn sách trước khi có thể đọc một cuốn khác.
Có nhiều lý do khiến bạn không muốn tiếp tục một cuốn sách. Hãy tự hỏi, vì sao bạn không muốn đọc cuốn sách đó nữa? Có phải là vì nó dở, hay vì nó quá khó với bạn hay là vì nội dung chưa thực sự cần thiết với bạn lúc này? Nhiều trường hợp, cuốn sách thật sự dở. Số lượng sách in mỗi năm trên thị trường là rất lớn, chỉ có rất ít trong số đó là sách thật sự giá trị. Khi bạn đọc sách dở là bạn đang đánh đổi thời gian để đọc một cuốn sách hay hơn.
Nguyên tắc sống còn của người đọc sách: Cầm lên được thì bỏ xuống được.
#3 - Đọc theo nhu cầu và sở thích
Khi đọc, bạn hãy tự đặt cho mình những câu hỏi sau:
“Tại sao tôi muốn đọc cuốn sách này?”
“Điều gì về cuốn sách này làm tôi hứng thú?”
“Mục đích của tôi là gì khi bắt đầu cuốn sách này?”
Khi bạn xác định rõ lý do mình bắt đầu hoặc đích mình muốn đến, bạn đang củng cố mức độ động lực của mình với cuốn sách. Điều này sẽ giúp bạn tăng mức độ cam kết, niềm vui, và khả năng hoàn thành cuốn sách. Nó còn giúp bạn chọn cách đọc phù hợp. Cách đọc sách phụ thuộc vào độ khó của cuốn sách, và mục đích đọc của bạn. Có bốn mục đích đọc chính và cách đọc tương ứng:
Đọc để giải trí: Đọc bình thường, không cần phương pháp cụ thể
Đọc để biết: Đọc lướt (nhanh), đọc bề mặt, ghi chú nhanh (v.d. highlighting)
Đọc để hiểu: Đọc phân tích (chậm), ghi chú chi tiết
Đọc để nghiên cứu và giải quyết vấn đề: Đọc tổng hợp nhiều sách (đọc nhanh, đọc chậm, và đọc lại), ghi chú chi tiết
#4 - Đọc bằng tay
Luôn đọc với cây bút chì (hoặc phím bấm) trên tay. Hãy tô màu (highlight) và viết nhận xét ở những đoạn bạn cảm thấy hay, hữu ích, có ấn tượng hoặc khiến bạn ngạc nhiên thích thú. Ghi lại những cảm xúc khi đọc là một cách đọc chủ động vừa có ích cho quá trình xử lý sâu của bộ não ngay trong khi đọc lại vừa giúp bạn nhớ lại nội dung sách hiệu quả hơn khi cần.
#5 - Viết tóm tắt sách
Với những cuốn sách mà bạn tâm đắc, hãy viết một ghi chép ngắn để tóm tắt sách ngay sau khi bạn đọc, tốt nhất là nội trong vòng một tuần.
Đoạn tóm tắt này là của bạn, không nhất thiết các ý chính của bạn trùng với ý chính mà tác giả muốn nói. Không có đúng hay sai. Ghi những gì làm bạn ấn tượng nhất. Những gì bạn ấn tượng nhất thì phụ thuộc vào mục đích đọc và phương pháp đọc của bạn. Viết tóm tắt sách là một cách để ôn tập và củng cố trí nhớ. Thỉnh thoảng hãy xem lại bản tóm tắt này.
Một dạng tóm tắt sách đặc biệt là vẽ sơ đồ tư duy. Bạn dễ nhớ lại thông tin dưới dạng hình ảnh và sơ đồ hơn so với thông tin trình bày dưới dạng chữ viết. Vì vậy, nếu thực sự thích một cuốn sách nào, hãy vẽ nó ra.
#6 - Đọc lại sách
Nếu gặp một cuốn sách hay, hãy đọc lại nó. Khi bạn đọc nhiều, bạn sẽ dần có khả năng phát hiện những cuốn sách hay và có giá trị tri thức cao. Cuốn sách hay với người này có thể không giống cuốn sách hay với người kia.
Khi đã xác định được một cuốn sách tuyệt vời đối với bạn, hãy đọc lại nó. Thay vì đọc thêm sách mới, hãy đọc lại những cuốn xuất sắc.
#7 - Liên hệ với những điều bạn đã biết
Việc này giống như mở thêm nhánh cho cây đại thụ kiến thức trong bộ nhớ dài hạn của bạn. Khi kiến thức là một hệ thống các mớ liên kết, nó sẽ dễ nhớ và có ý nghĩa. Khi bạn hiểu, thì trí nhớ sẽ tự lo cho thân nó. Vì vậy, hãy hiểu những gì bạn đọc. Gợi ý:
Sử dụng mẫu câu: Cuốn sách này nhắc tôi nhớ đến X....
Chọn một khái niệm quan trọng trong sách và dùng kỹ thuật Feynman để hiểu sâu và liên hệ với cây kiến thức đã có liên quan đến khái niệm bạn vừa đọc.
#8 - Ứng dụng vào cuộc sống của bạn
Cuối cùng, hãy chọn ra ít nhất một ý tưởng từ sách để thực hành. Ở bước này, bạn hoàn thành một chu kỳ học tập hoàn thiện, bắt đầu bằng việc đọc, suy ngẫm, liên hệ với bản thân, và thử nghiệm một ý tưởng mới.
Nếu như người nguy hiểm nhất là người chỉ đọc đúng một cuốn sách và dựa vào đó để nói lý, thì người nguy hiểm thứ hai là người đọc rất nhiều sách nhưng không ứng dụng gì vào cuộc sống của mình. Bởi vì như vậy, họ chỉ học lý thuyết suông và dùng nó để phán xét cuộc đời nhưng lại không thật lòng thấu hiểu cuộc đời.
Lời kết
Năm 2021, mình đã từng kiệt sức vì công việc. Mình đã sống sót qua giai đoạn đó nhờ những cuốn sách. Năm 2023, mình mở Đông Labs và bắt đầu nếm mùi khởi nghiệp. Sách lại cùng mình trải qua giai đoạn đen như hũ nút ấy. Bạn có thể xem danh sách những cuốn mình đã đọc trong năm 2022 và năm 2023 ở Goodread.
Bởi vậy, khi phát hiện đã lâu không đọc cuốn sách nào thực sự vì bản thân, mình biết mình cần quay lại. Và đúng lúc đó, như một cơ duyên, mình mở ra cuốn 451 độ F của Ray Bradbury - cuốn sách khoa học viễn tưởng hơn 70 năm tuổi, kể về một thế giới nơi người ta đốt sách để dập tắt những đầu óc tư duy độc lập và những tâm hồn biết cảm nhận niềm vui của một buổi đi dạo trong công viên. Vậy mình xin mượn lời nhà văn để kết bài hôm nay:
(Montag hỏi) “Sách có giúp được ta không?”
(Faber trả lời) “Chỉ khi cái cần thiết thứ ba có thể được trao cho ta. Cái thứ nhất … là chất lượng thông tin. Cái thứ hai, sự thư nhàn để tiêu hóa nó. Và cái thứ ba: quyền hành động dựa trên những gì ta học được từ sự tương tác của hai cái trước.”
(451 Độ F, Ray Bradbury)
🗓️ Notes 2 Life Design
Nếu bạn yêu thích những bài viết của Đông Labs, bạn sẽ càng hứng thú hơn với cộng đồng những người học tò mò và dũng cảm thử nghiệm cùng nhau qua từng dòng ghi chép. Một số workshop sắp tới gồm:
2/8: Workshop Sức Mạnh Của Ghi Chép online qua Zoom dành cho bạn đọc muốn tìm hiểu cách ghi chép giúp bạn thiết kế cuộc sống và đạt được những mục tiêu cá nhân quan trọng và ý nghĩa với bạn. Bạn có thể tìm hiểu và đăng ký tham gia workshop tại đây.
11/8: Workshop Tổng Kết Tuần (Online) do Tiên host và hướng dẫn thực hành. Tổng kết tuần không chỉ là chìa khóa cho óc sáng tạo, hiệu suất cá nhân mà còn cần thiết cho sức khỏe tinh thần của bạn trong thời đại mà ranh giới giữa công việc và nghỉ ngơi bị xóa nhòa đến mức chúng ta mất hết ý niệm về nghỉ ngơi thật sự.
Trong bản tin này, Tiên chia sẻ với bạn những kiến thức về khoa học hành vi, khoa học thần kinh, và tâm lý học ứng dụng để giúp bạn thiết kế một cuộc đời hạnh phúc, ý nghĩa, và sáng tạo, bắt đầu từ hôm nay. Nếu bạn yêu thích bài viết, hãy đăng ký hoặc giúp tụi mình chia sẻ bản tin với ai đó cần.
Note: Thumbnail photo by hussain lokhandwala via Behance