Chai Nước Ướp Lạnh Của Bà Ngoại

Câu chuyện về lần đầu tiên tôi làm kinh doanh

Đã tròn chín năm từ ngày ông ngoại tôi mất.

Giỗ ông ngoại năm nào cũng là những ngày mưa đầu tiên, trời dịu mát sau những trưa hè nóng bỏng da cháy thịt, người lúc nào cũng rịn rịn mồ hôi.

Hồi tôi còn ẵm ngửa, ông ngoại xem tử vi cho tôi và ghi lại rằng số tôi sẽ là thương gia. Nhưng bà ngoại có vẻ không cùng quan điểm với ông ngoại trong vấn đề này. Tôi nghĩ mình có máu buôn bán nhưng lại được nuôi dạy trong một gia đình viên chức quý trọng giá trị của lao động.

Năm tôi 7 tuổi, tôi có ý tưởng kinh doanh đầu tiên.

Tôi học lớp một ở một trường tiểu học cách nhà ngoại không đến 500m đi bộ. Ba mẹ tôi đều là giáo viên nên việc gửi tôi ở nhà ngoại tiện hơn vào những ngày cả hai cùng bận đi dạy ở trường. Tôi ở nhà ngoại ăn cơm, học bài và chờ đến chiều ba mẹ rước về nhà.

Hồi đó, nhà ngoại tôi có một cái tủ lạnh. Lúc đó hình như tủ lạnh và tivi vẫn còn hiếm lắm, hoặc chí ít là chưa quá phổ biến đại trà như bây giờ. Thế là tôi được một đặc quyền mà không phải bạn nào trong lớp cũng có được: Uống nước lọc đóng chai ướp ngăn đá. Trời mùa hè mà được uống chai ấy mỗi giờ ra chơi thì sung sướng hết cả người.

Nhưng có một người bạn cùng tổ với tôi không có tủ lạnh. Bạn ấy tên là Hoa. Bạn rất thích mượn chai nước của tôi để uống nhờ. Thế rồi hai đứa tôi nảy ra một ý tưởng: tại sao tôi không mang thêm một chai nước ướp lạnh cho Hoa và đổi lại bạn ấy sẽ cho tôi 500 đồng trích từ tiền ăn quà vặt mà mẹ Hoa cho bạn ấy mỗi sáng. Tôi có chai nước ướp lạnh nhưng không có tiền ăn vặt. Còn bạn tôi có tiền nhưng không có nước lạnh. Chúng tôi hài lòng với phi vụ trao đổi hợp tình hợp lý này.

Mang nước cho Hoa được vài ba hôm, thì tôi nhận ra khả năng mở rộng thị phần. Tôi hí hửng về nhà ướp một lúc năm sáu chai nước, để lủ khủ trong ngăn đá tủ lạnh. Quy mô kinh doanh mở rộng đột ngột, chưa kịp có khách hàng, tôi đã bị "chính quyền" phát giác ngay trong ngày đầu tiên làm chuyện lớn.

Bà ngoại hỏi tôi ướp nước làm gì mà đầy cả tủ. Ngay khi bà ngoại biết tôi tận dụng lợi thế có sẵn để bán hàng cho bạn bè, ngoại mắng tôi một trận rồi ra lệnh rằng từ nay tôi phải đem nước cho bạn Hoa, không được lấy tiền của bạn ấy, và không bán buôn gì cho ai nữa hết. Tôi tiu nghỉu trước giấc mộng chưa kịp thành hiện thực về hình ảnh một nữ doanh nhân thành công từ học đường với sản phẩm chai nước ướp lạnh.

Mộng doanh nhân không thành, còn bài học về chai nước ướp lạnh ăn sâu vào tâm khảm của tôi. Về sau, tôi chọn thi vào Ngoại Thương, vì muốn làm một nhân viên bình thường, thạo tiếng Anh, chứ không phải vì tôi muốn làm kinh doanh. 

Bây giờ, khi đã ra làm riêng và nói chuyện với nhiều người, tôi nhận ra họ cũng bị mắc kẹt trong suy nghĩ rằng làm kinh doanh chuyên môn của họ là một điều gì đó sai trái. Họ tin rằng ý tưởng và công sức lao động trí óc của mình có thể giúp ích cho người khác. Nhưng họ lại ngại việc đi bán cái chuyên môn đó, họ thà làm việc không công còn hơn là phải đi giảng giải cho người khác hiểu vì sao công sức của họ xứng đáng được trả công như bao nhiêu món hàng hữu hình khác như một gói xôi hay một đôi giày. Họ cảm thấy rằng việc quảng cáo, chia sẻ về sản phẩm tri thức của họ là một điều kỳ cục hoặc đáng xấu hổ.  

Cách nghĩ này vô tình sẽ kiềm hãm sự phát triển của bạn. Nó cũng tước đi cơ hội của những người có thể thụ hưởng giá trị từ công sức lao động trí óc của bạn một cách công bằng.

Bài học kinh doanh từ chai nước ướp lạnh

Thứ nhất, khi bạn bán kết quả của quá trình lao động trí óc là bạn đang giúp người khác tự tạo ra chai nước ướp lạnh của riêng họ. Bạn đâu có bán chai nước ướp lạnh mà bạn có sẵn!

Thứ hai, làm kinh doanh cũng là một cách để trưởng thành.

Nề nếp gia đình tạo ra con người bạn với những giá trị cốt lõi, giúp bạn biết mình là ai giữa đời. Tuy nhiên, việc thay đổi một cách nghĩ đã không còn phù hợp không hề làm bạn mất đi chính mình. Bạn trở thành phiên bản hoàn thiện hơn, cân bằng, ít đi những định kiến hẹp hòi, và thêm nhiều trắc ẩn bao dung. Bạn giờ đây không chỉ là một điểm dữ kiện chiếm 0.0000…1% tổng số tri thức của thế giới. Bạn có khả năng dung nạp cả những góc nhìn và quan niệm khác. Bạn trở nên lớn rộng.

Ông Ngoại và Bà Ngoại, Tết 2015